تا استودیو لایکا (گفتگو با سید مجتبی موسوی فعال حوزه استاپ موشن)

گفتگویی داریم با سید مجتبی موسوی یکی از فعالان حوزه استاپ موشن ایران که به قول خودش با فراز و نشیب‌های فراوانی وارد این صنعت شده و توانسته دنیای پرماجرای استاپ‌موشن را تجربه کند.با ما همراه شوید تا همراه با سیدمجتبی موسوی با وضعیت کنونی این صنعت و نحوه ورود به آن آشنا شویم:

لطفا خودتان را معرفی بفرمایید. از کی و چطور به حوزه استاپ موشن وارد شدید؟ 

سید مجتبی موسوی هستم نویسنده، کارگردان و انیماتور استاپ موشن

حدودا ده سالی هست که وارد حوزه استاپ موشن شده‌ام. قبل از این، به نگارش فیلمنامه و ساخت فیلم کوتاه مشغول بودم و چند سالی هم مدیریت جلوه‌های ویژه پروژه های مختلف را به عهده داشتم .حدودا هفت سالی هست که تدریس تخصصی استاپ موشن را برای مراکز و دانشگاه های مختلف از جمله؛ دانشکده سینما تئاتر حوزه هنری تهران حوزه هنری مشهد و مجموعه استودیو رایمون مدیا و سایر موسسات آموزشی و هنری دیگه انجام میدهم. 

چه تولیداتی در حوزه استاپ موشن داشته اید و در حال حاضر به چه کاری مشغول هستید؟ 

در سال 2018 کار آقای گوزن را ساختم و منتشر شد که جوایز معتبر بین المللی و ملی زیادی رو به خودش اختصاص داده و بعد از آن، در سال 2020 به استودیو لایکا رفتم و در آخرین اثر لایکا که پروژه سینمایی هست، مشغول به کار شدم.

برایمان از دشواری‌ها و ناهمواری‌های آموزش استاپ موشن بگویید. 

اگر بخواهم صادق باشم، با سختی فراوانی استاپ موشن را در ایران یاد گرفتم و مهم‌ترین دلیل هم نداشتن استاد در این زمینه بود. علاقه زیادی داشتم که با بالاترین کیفیت‌های جهانی این حوزه آشنا شوم. برای همین به خاطر آشنایی با زبان انگلیسی، به مطالعه منابع این زبان پرداختم و سعی کردم زبانم را بیش از گذشته تقویت کنم تا بتوانم از منابع موجود استفاده کنم.

تعداد بالایی کتاب مطالعه کردم. کتاب‌هایی که هر کدام را هفت هشت مرتبه به طور کامل مطالعه کردم که همگی به زبان انگلیسی بودند. سعی می‌کردم نکات آمده در این کتاب‌ها را به خوبی در تمرینات روزانه‌ام اجرا کنم. به طور کلی، مسیر همواری را برای یادگیری استاپ موشن طی نکردم. البته در یوتیوب هم آموزش‌های رایگان قابل دسترسی است اما محدود و حداقلی هستند و شما نمیتوانید آموزش‌های حرفه ای را در یوتیوب پیدا کنید. به همین دلیل مجبور شدم هزینه کنم و در مدارس حرفه‌ای آمریکا آموزش ببینم. 

تا چه اندازه دانشگاه می‌تواند در انتقال دانش مورد نیاز استاپ موشن کمک‌کننده باشد؟ 

اینکه دانشگاه رفتن چقدر می‌تواند کمک‌کننده باشد دو جنبه مهم دارد. اول به یک سازنده انیمیشن یا یک انیماتور که برای یادگیری بخش زیادش مربوط به دانشگاه به چه سطحی از دانش نیاز دارد و می‌تواند آن دانش را به واسطه اساتید و درس در اختیار داشته باشد، جنبه دیگر هم به سطح دانشی که هنرآموز نیازمند دسترسی به آن هست بستگی دارد. دانشگاه هر چقدر هم که عالی باشد، باز هم تنها سطح محدودی از دانش را در اختیار هنرآموز قرار می‌دهد. در واقع سطح حرفه‌ای‌تر در صنعت و دنیای حرفه‌ای انیمیشن به افراد منتقل می‌شود. چه در دوره‌های کارورزی و چه در کار و آموزش عملی.

اگر دانشگاه دانشگاه خوبی باشد، دانش پایه خوبی رو می‌تواند در اختیار شخص بگذارد، ضمن اینکه ارتباطات هنری ارزشمند هستند و در  آینده کاری به کمک هنرآموز خواهند آمد. اما همه‌ی اینها به این معنی نیست که اگر کسی دانشگاه هنر نرفت و رشته غیر مرتبطی خواند یا حتی شخصی دانشگاه نرفت، نمی‌تواند در آینده هنرمند خوبی باشد.

تجربه شما در این رابطه چگونه رقم خورد؟ بیشتر به دانشگاه متکی بودید یا مطالعات شخصی؟ 

خب من رشته‌ی کاملا غیر مرتبط با هنر در دانشگاه خواندم اما به واسطه علاقه‌ای که به هنر داشتم، کتاب‌های درسی حوزه‌های مختلف هنری را مطالعه می‌کردم و حتی کتاب‌های غیر درسی دانشگاه را هم مطالعه می‌کردم، در ادامه مطالعه همچنین، فیلم خیلی داشتم و زمانی که به تولید مشغول شدم، تمرینات روزانه در کنار درس و دانشگاه قرار گرفت و کار عملی به من کمک کرد که آموخته‌هایم را اجرا کنم.

استاپ موشن یک هنر چندوجهی و در عین حال آرتیستیک و البته خلاقانه است، به این معنا که یک هنرمند استاپ موشن باید در هنرهای بسیار زیادی سر رشته داشته باشد این هنرها را تمرین کرده باشد. هرچقدر که دانش شخص بیشتر باشد، بهتر میتواند از این تکنیک استفاده لازم را ببرد. 

کار در حوزه استاپ موشن برای قشر سنی نوجوان چه آورده‌هایی می‌تواند داشته باشد؟ 

برای نوجوان، در حین اینکه ساخت اثر خیلی جذاب است و ممکن است که بخواهد در آینده این کار را به صورت حرفه‌ای انجام بدهد، اما در عین حال به رشد شخصیت او هم بسیار کمک کند، به این جهت که این تکنیک، یک تکنیک خلاقانه است و خلاقیت نوجوان را بسیار پرورش خواهد داد که در آینده نوجوان موثر است.  

همچنین، صبر شخص بیشتر خواهد شد که این در آینده زندگی او می‌تواند خیلی کمک کننده باشد. همچنین دقت هنرمند استاپ موشن به خاطر رعایت ریزه‌کاری‌های کاری که در کار انجام می‌دهد، بسیار بالا می‌رود که باز در رشد شخصیتی افراد خیلی موثر است. نوجوان از همان نوجوانی یاد می‍گیرد که در انجام کارهایش دقیق باشد و می‌فهمد هر حرفه‌ای را قرار باشد انجام دهد، باید کارها را به درستی و با دقت انجام دهد.

 این سه ویژگی که عرض کردم، ویژگی یه هنرمند استاپ موشن هست که خوب اگر قرار باشد به صورت جدی در این حوزه ادامه بدهد، باید هر سه ویژگی را در خود تقویت کند حتی اگر مایل نباشد در آینده این تکنیک را به عنوان حرفه‌اش انتخاب کند، باز هم به رشد شخصیتی‌اش بسیار کمک خواهد کرد.

پیشنهاد شما به کسانی که برای اولین بار می‌خواهند وارد حوزه استاپ موشن شوند چیست؟ 

اگر شخصی بخواهد برای اولین بار به حوزه استاپ موشن ورود کند، دو بخش کلی پیش روی اوست. اول ساخت پاپت یا هر نوع ساختی و دوم انیمیت این ساخته‌ها. اگر یک پاپت یا عروسکی را بسازیم این در بخش اول دسته‌بندی می‌شود. در بخش دوم، این ساخته نیازمند جان‌بخشی و متحرک‌سازی و انیمیت هست. البته هنرمندان این تکنیک یک دانش اجمالی از هر دو مرحله دارند ولی در ادامه، به صورت تخصصی یکی از این دو را تخصصی‌تر انتخاب می‌کنند و جلو می‌برند.

برای شروع، پیشنهاد من به دوستانی که وارد این تکنیک می‌شوند این هست که هر دو مرحله را تجربه کنند، خصوصا در سنین نوجوانی. در ادامه بنا به علاقه خود، یکی از این دو را به صورت تخصصی انتخاب کنند.

لطفا فرآیند ساخت استاپ موشن را بیشتر توضیح دهید؟ 

بخش ساخت می‌تواند با تکیه بر کار با انواع خمیر شروع شود. از خمیرهای بازی گرفته تا خمیرهای مجسمه‌سازی. در مرحله ساخت حجم باید سعی کنند دست و ذهنشان را قوی‌تر کنند و با متریال‌های مختلف آشنا شوند تا یاد بگیرند چطور پاپت را بسازند و در قسمت انیمیت هم که باید با قوانین انیمیت آشنا باشند.

کتاب‌های متعددی هست برای این کار و در کنار آن، تمرین‌های روزانه نیاز است تا بتوانند به عنوان مثال، همان خمیری که شکل حجم یا آدم را به آن دادند، به درستی انیمیت بکنند 

معمولا در دنیای حرفه‌ای استاپ موشن، از دوربین‌های عکاسی و نرم‌ افزار خاصی استفاده می‌شود اما نوجوانان در ابتدای راه می‌توانند از گوشی‌های هوشمند یا تبلت استفاده کنند و عکاسی‌ها را انجام دهند و از تبلت به عنوان مانیتور که بزرگتر است، استفاده کنند. جذابیت و وجه تمایز این تکنیک، کار با دست بودنش است، اول از همه برای خود هنرمند، این تکنیک بسیار جذاب است که با دست دارد تولیدی را انجام میدهد و دوم برای مخاطب مشهود و ملموس است که این تکنیک، تکنیکی است که با دست هنرمند اجرا شده است.

مسیر حرفه ای شدن چیزی نیست جز تمرین، تمرین و تمرین

 

بعد از اینکه از طرق مختلف مثل مطالعه‌ی کتاب، فیلم یا آموزش‌های به روزی که الان موجود هست دانش پایه کسب شد، شخص باید تمرین روزانه داشته باشد و به صورت مداوم در کنار درسی که می‌خواند، این تمرینات را به صورت روزانه تکرار کند تا بعد از مدتی، به یک سطح توانمندی خوبی برسد تا بعدا بتواند گرایش خود را چه در حوزه ساخت و چه در حوزه انیمیت انتخاب کند.

آینده استاپ موشن را در ایران چطور می‌بینید و پیش‌بینی می‌کنید؟ 

فکر می‌کنم که آینده استاپ موشن در ایران مخصوصا در چند سال اخیر با رشد چشم‌گیری مواجه شده و این رشد ادامه خواهد داشت. هنرمندان ایرانی همانطور که قبلا هم ثابت کرده‌اند که از هنر تکنیک و ذوق هنری بسیار بالایی برخوردار هستند، توانمندی خود را در رشته های دیگر، بویژه در رشته انیمیشن مخصوصا استاپ موشن، آن هم در آینده‌ای نه چندان دور، با انجام پروژه‌های بسیار بزرگ در عرصه بین‌الملل به رخ جهانیان خواهند کشید.

دو منبع پیشنهادی خود را در این حوزه معرفی کنید:

دو کتاب  در حوزه استاپ موشن معرفی می‌کنم. کتاب اول با نام stop motion craft skills for model animation در حوزه ساخت به یکسری مبانی اشاره کرده و ساخت پاپت را به صورت علمی و در قالب استاندارد جهانی آموزش می‌دهد و کتاب دوم که قوانین انیمیت رو به خوبی برای انیماتور توضیح میدهد. کتابی از ریچارد ویلیامز با عنوان animator’s survival kit یا راهنمای جامع انیماتورها که ترجمه هم شده است و افراد میتوانند از این دو کتاب بهترین استفاده لازم را ببرند. تاکید می‌کنم هر کدام از این دانش‌ها نیازمند تمرینات روزانه طی چند سال متوالی است. اگر دانش‌آموزان و دانشجویان با زبان انگلیسی آشنا باشند، خواندن زبان اصلی کتاب را پیشنهاد می‌دهم.  

و سخن آخر

می‌شود گفت تکنیک استاپ موشن جمع بسیاری از هنرهاست و اجرای آن کار ساده‌ای نیست. در شروع باید از پایه شروع کرد و این دانش را گسترش داد. استاپ موشن تکنیکی هست که آموزش آن زمان‌بر است اما بعد از اینکه افراد یاد می‌گیرند چگونه کار کنند، آنقدر جذاب و لذت‌بخش است که رها کردنش واقعا کار ساد‌ای نیست و شیرینی آن بر سختی راه غلبه می‌کند و هنرمند برای دیدن خروجی کارهایش آن انرژی که گذاشته است را بازیابی می‌کند.